Sarkis Hatspanian
Değerli Ermeni araştırmacı-yazar bayan Sona Derebeyian’ın kalemine ait “1528-1923: ÇENGİLER ERMENİLERİNİN ANI DEFTERİ” adıyla Paris’te Ermenice olarak yayınlanan 192 sayfalık kitabın 45.inci sayfasında 1 MAYIS başlığı altında şunları okuyoruz:
«BİR MAYIS
Hatırımızdadır… Avrupa’nın birçok ülkesinde 1 Mayıs kutlamalarının yasak olduğu tarihlerde bizim Çengiler’de(*) 1 Mayıs İşçi Bayramı hep çok büyük bir coşkuyla kutlanıyordu.
Seferberlik öncesi Çengiler’de 1 Mayıs bayramı şanlı kutlamalarla yapılırdı. O gün tüm okullar kapalı olurdu ve bando eşliğinde orkestra yurtsever BAMB VORODAN ulusal marşını çalarken, tüm halk SPOR Okulu’nun korteji ardında ellerinde bayraklarla “Yaşasın 1 Mayıs” sloganlarıyla yeri-göğü inleterek, uygun adım Ayazma’ya doğru yürürdü.
O gün tüm dükkanlar kapalı olurdu, hatta tarlada çalışan ırgatlarla köylüler de işe gitmez, halkın diğer kesimleriyle birlikte uzunca bir kortej oluşturulduğu yürüyüşe katılırlardı.
1 Mayıs’ta değişik spor oyunlarıyla yarışmalar düzenlenir, futbol maçı yapılırdı. Daha büyük yaştakilerin güreş müsabakalarıyla geçirdiği gün, küçük yaştakiler kendilerine has çeşitli oyunlar oynarlardı.
Öğlen vakti, herkes çimenlere uzanıp, otlara örtülerini sererek evlerinden beraberlerinde getirdikleri sepetlerinden, tavuk, yumurta, omlet, tuzlanmış veya kızartılmış balık, zeytin, peynir, vs. çıkarıp, doyuncaya kadar yer-içerlerdi. Ayazma’nın soğuk sularında serinleyip, iyice dinlendikten sonra, akşama doğru henüz karanlık basmadan yeniden yürüyüş korteji oluşturarak, hep bir ağızdan “YAŞASIN 1 MAYIS” sloganları atarak ve Ermeni ulusal-yurtsever marşı “BAMB VORODAN”-ı (**)söyleyerek evlerine dönerlerdi.»
İlk kez 1856‘da Avustralya‘nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçilerinin, günde sekiz saatlik iş günü hakkını elde etmek için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar yürüyüş düzenlemeleri ertesinde, 1.mayıs.1886 günü Chicago(Şikago)’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğindeki görkemli yürüyüş sonrasında, tüm dünya işçi ve emekçileri tarafından kıtalararası çapta kutlanan, birlik, dayanışma vedayanışma günü olan 1 MAYIS, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yer yer 1860’lı yıllardan itibaren Ermeniler tarafından da kutlanmaya başlanmış olup, 1886’dan itibaren çok daha halksallaşarak Bütania, Kilikia ve Batı Ermenistan’ın Ermeni köylerinden çoğunda yığınsal katılımlarla kutlanmaya başlanmış olup, giderek toplumsallaşmıştır.
ABD ve Avrupa’daki birçok devlette yasak olan 1 Mayıs, Ermeni işçi ve emekçi kesimlerinin en yoğun olarak yaşadığı kent ve köylerde neredeyse hep geleneksel olarak kutladığı yıllardan neredeyse yarım yüzyıla yakın bir zaman dilimi sonrası, 1911’de Thessaloniki (Selanik), 1912’de ise Konstantinopolis (İstanbul)’da da ilk defaya mahsus olmak üzere (Bulgar, Elen, Yahudi, Türk, Makedon, Boşnak, vb. gibi) toplumlar tarafından da kutlanmış olduğunu bilmek gerekir.
14-21 Temmuz 1889‘da toplanan İkinci Enternasyonal‘de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada “Birlik, mücadele ve dayanışma günü ” olarak kutlanmasına karar verildi. «T.C.»-de ilk kez 1923‘te resmî olarak kutlanmış olan 1 Mayıs, sadece bir sene sonra, 1924’te yasaklandıktan 52 sene sonra, ilk defa geniş katılımlı bir kutlamaTaksim`de Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu`nun organizasyonu altında 1976 yılında gerçekleştirilmiş olup, bu kutlamalarda, cumhuriyet tarihinde yine bir ilk olarak Ermenice yazılı “ԿԵՑՑԷ 1 ՄԱՅԻՍ - YAŞASIN 1 MAYIS !” pankartını ilk kez taşıma şerefine nail olanlardan biri olmaktan da hep haklı bir gurur duydum.
Tüm tarihi boyunca, alın teri ve göz nuruyla çalışmış, üretmiş, yaratmış halkıma bin selam olsun !
Yaşasın işçinin, emekçinin, alın teriyle yaşama mücadelesi veren, hayatı yaratan ve üretenlerin bayramı, yaşasın birlik, mücadele ve dayanışma günü 1 Mayıs !
Sarkis HATSPANIAN
Yerevan, 1.mayıs.2013
DOĞU ERMENİSTAN
DİPNOTLAR:
(*)Çengiler / Sugören (Yalova) Չենկիլեր köyü
Yalova’nın yaklaşık 15 km. güneyinde yer alan eski Ermeni köyünün nüfusu 1915 öncesinde 5.000′e yakındı. Köyde Surp Minas ve Surp Anardzad adlı iki kilise ile, toplam 900 öğrencinin eğitimini sürdürdüğü Hripsimyan ve Mesrobyan Ermeni okulları bulunuyordu.
İpekböcegi üretimi ile ünlü olan köy, 1914′te kurulan yerel bir kooperatif kuruluşu aracılığıyla yurtdışına önemli miktarda ham ipek ihraç etmekteydi. Köyde ayrıca zeytincilik ve çeşitli zanaat dalları da çok gelişmişti.
ÇENGİLER adı 1948 yılında ‘Sugören’ olarak değiştirilen köy, bugün Yalova ili merkez ilçesine bağlı olup, Balkanlar ve Kuzey Kafkasya’dan getirilerek buraya yerleştirilen Arnavut, Boşnak, Çeçen, Çerkes, Türkmen vb. dışında ülkenin değişik yerlerinden gelme DÖNME ERMENİ ailelerin de yaşadığı yerleşkenin nüfusu şimdilerde ancak 1.655 kişiden oluşmaktadır.
http://team-aow.discuforum.info/t1279-Cengiler-Sugoren.htm
(**)Ermeni ulusal-yurtsever marşı “BAMB VORODAN”
Gök gürledi,
Yükseklerden, yukarıdan,
Ararat ovasından aşağılara doğru,
Kansız olarak, azim ve ateşli bereketinle gel…
Vatanının şanı ve ünüyle,
Haykazların(*) ruhundaki ateşli isyan
Yaradan’ın başındaki tacıyla,
Gökten akan zafere özlemle,
Geneline davetle gel…
Gel haydi, çocuksuz gel,
Haykazunların(**)vatan intikamıyla,
Haydi, silahlan alay alay,
Kaynayan sert dansınla,
İleri, intikam günü için silahlan, ileri,
İleri, bir sağ, bir sol, intikama doğru, İLERİ !
Peder ĞEVONT ALİŞAN (1820-1901) tarafından 1849 veya 1850 yılında yazılmış olduğu bilinmektedir.
(*)+(**)=Haykaz veya Haykazun kelimeleri “Ermeni evladı” anlamıyla kullanılmaktadır.
(***) 1 MAYIS, EMEKÇİLERİN BİRLİK, DAYANIŞMA VE MÜCADELE GÜNÜ MÜDÜR GERÇEKTEN ?
http://www.gelawej.net/index.php/dosyalar/194-sarkis-hatspanian.html?start=10
«BİR MAYIS
Hatırımızdadır… Avrupa’nın birçok ülkesinde 1 Mayıs kutlamalarının yasak olduğu tarihlerde bizim Çengiler’de(*) 1 Mayıs İşçi Bayramı hep çok büyük bir coşkuyla kutlanıyordu.
Seferberlik öncesi Çengiler’de 1 Mayıs bayramı şanlı kutlamalarla yapılırdı. O gün tüm okullar kapalı olurdu ve bando eşliğinde orkestra yurtsever BAMB VORODAN ulusal marşını çalarken, tüm halk SPOR Okulu’nun korteji ardında ellerinde bayraklarla “Yaşasın 1 Mayıs” sloganlarıyla yeri-göğü inleterek, uygun adım Ayazma’ya doğru yürürdü.
O gün tüm dükkanlar kapalı olurdu, hatta tarlada çalışan ırgatlarla köylüler de işe gitmez, halkın diğer kesimleriyle birlikte uzunca bir kortej oluşturulduğu yürüyüşe katılırlardı.
1 Mayıs’ta değişik spor oyunlarıyla yarışmalar düzenlenir, futbol maçı yapılırdı. Daha büyük yaştakilerin güreş müsabakalarıyla geçirdiği gün, küçük yaştakiler kendilerine has çeşitli oyunlar oynarlardı.
Öğlen vakti, herkes çimenlere uzanıp, otlara örtülerini sererek evlerinden beraberlerinde getirdikleri sepetlerinden, tavuk, yumurta, omlet, tuzlanmış veya kızartılmış balık, zeytin, peynir, vs. çıkarıp, doyuncaya kadar yer-içerlerdi. Ayazma’nın soğuk sularında serinleyip, iyice dinlendikten sonra, akşama doğru henüz karanlık basmadan yeniden yürüyüş korteji oluşturarak, hep bir ağızdan “YAŞASIN 1 MAYIS” sloganları atarak ve Ermeni ulusal-yurtsever marşı “BAMB VORODAN”-ı (**)söyleyerek evlerine dönerlerdi.»
İlk kez 1856‘da Avustralya‘nın Melbourne kentinde taş ve inşaat işçilerinin, günde sekiz saatlik iş günü hakkını elde etmek için Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Evi’ne kadar yürüyüş düzenlemeleri ertesinde, 1.mayıs.1886 günü Chicago(Şikago)’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu önderliğindeki görkemli yürüyüş sonrasında, tüm dünya işçi ve emekçileri tarafından kıtalararası çapta kutlanan, birlik, dayanışma vedayanışma günü olan 1 MAYIS, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yer yer 1860’lı yıllardan itibaren Ermeniler tarafından da kutlanmaya başlanmış olup, 1886’dan itibaren çok daha halksallaşarak Bütania, Kilikia ve Batı Ermenistan’ın Ermeni köylerinden çoğunda yığınsal katılımlarla kutlanmaya başlanmış olup, giderek toplumsallaşmıştır.
ABD ve Avrupa’daki birçok devlette yasak olan 1 Mayıs, Ermeni işçi ve emekçi kesimlerinin en yoğun olarak yaşadığı kent ve köylerde neredeyse hep geleneksel olarak kutladığı yıllardan neredeyse yarım yüzyıla yakın bir zaman dilimi sonrası, 1911’de Thessaloniki (Selanik), 1912’de ise Konstantinopolis (İstanbul)’da da ilk defaya mahsus olmak üzere (Bulgar, Elen, Yahudi, Türk, Makedon, Boşnak, vb. gibi) toplumlar tarafından da kutlanmış olduğunu bilmek gerekir.
14-21 Temmuz 1889‘da toplanan İkinci Enternasyonal‘de Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada “Birlik, mücadele ve dayanışma günü ” olarak kutlanmasına karar verildi. «T.C.»-de ilk kez 1923‘te resmî olarak kutlanmış olan 1 Mayıs, sadece bir sene sonra, 1924’te yasaklandıktan 52 sene sonra, ilk defa geniş katılımlı bir kutlamaTaksim`de Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu`nun organizasyonu altında 1976 yılında gerçekleştirilmiş olup, bu kutlamalarda, cumhuriyet tarihinde yine bir ilk olarak Ermenice yazılı “ԿԵՑՑԷ 1 ՄԱՅԻՍ - YAŞASIN 1 MAYIS !” pankartını ilk kez taşıma şerefine nail olanlardan biri olmaktan da hep haklı bir gurur duydum.
Tüm tarihi boyunca, alın teri ve göz nuruyla çalışmış, üretmiş, yaratmış halkıma bin selam olsun !
Yaşasın işçinin, emekçinin, alın teriyle yaşama mücadelesi veren, hayatı yaratan ve üretenlerin bayramı, yaşasın birlik, mücadele ve dayanışma günü 1 Mayıs !
Yerevan, 1.mayıs.2013
DOĞU ERMENİSTAN
(*)Çengiler / Sugören (Yalova) Չենկիլեր köyü
Yalova’nın yaklaşık 15 km. güneyinde yer alan eski Ermeni köyünün nüfusu 1915 öncesinde 5.000′e yakındı. Köyde Surp Minas ve Surp Anardzad adlı iki kilise ile, toplam 900 öğrencinin eğitimini sürdürdüğü Hripsimyan ve Mesrobyan Ermeni okulları bulunuyordu.
İpekböcegi üretimi ile ünlü olan köy, 1914′te kurulan yerel bir kooperatif kuruluşu aracılığıyla yurtdışına önemli miktarda ham ipek ihraç etmekteydi. Köyde ayrıca zeytincilik ve çeşitli zanaat dalları da çok gelişmişti.
ÇENGİLER adı 1948 yılında ‘Sugören’ olarak değiştirilen köy, bugün Yalova ili merkez ilçesine bağlı olup, Balkanlar ve Kuzey Kafkasya’dan getirilerek buraya yerleştirilen Arnavut, Boşnak, Çeçen, Çerkes, Türkmen vb. dışında ülkenin değişik yerlerinden gelme DÖNME ERMENİ ailelerin de yaşadığı yerleşkenin nüfusu şimdilerde ancak 1.655 kişiden oluşmaktadır.
http://team-aow.discuforum.info/t1279-Cengiler-Sugoren.htm
Yükseklerden, yukarıdan,
Ararat ovasından aşağılara doğru,
Kansız olarak, azim ve ateşli bereketinle gel…
Haykazların(*) ruhundaki ateşli isyan
Yaradan’ın başındaki tacıyla,
Gökten akan zafere özlemle,
Geneline davetle gel…
Haykazunların(**)vatan intikamıyla,
Haydi, silahlan alay alay,
Kaynayan sert dansınla,
İleri, intikam günü için silahlan, ileri,
İleri, bir sağ, bir sol, intikama doğru, İLERİ !
http://www.gelawej.net/index.php/dosyalar/194-sarkis-hatspanian.html?start=10
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder